Zabytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu (dalej - ZZH) to Samorządowa Instytucja Kultury, której organizatorem jest Powiat Konecki. ZZH wpisany jest pod nr 1/2005 do Rejestru Instytucji Kultury, prowadzonego zgodnie z rozporządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z dnia 17 lutego 1992 r. „w sprawie sposobu prowadzenia rejestru instytucji kultury” (Dz.U. Nr 20, poz. 80). Swoją działalność instytucja prowadzi w oparciu o Statut nadany Uchwałą Nr XX/12/2005 Rady Powiatu Koneckiego z dnia 16 marca 2005 r. Siedzibą ZZH jest zabytkowy zespół dawnego zakładu przemysłowego w Maleńcu, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa świętokrzyskiego.
Podstawowe zadania statutowe ZZH:
1. Sprawowanie opieki nad powierzonym mieniem.
2. Zabezpieczanie i konserwacja budynków i eksponatów.
3. Udostępnianie zbiorów dla celów edukacyjnych.
4. Zapewnianie właściwych warunków zwiedzania i korzystania ze zbiorów.
5. Katalogowanie i naukowe opracowywanie zbiorów.
6. Promocja dziedzictwa technologicznego regionu i jego dokumentowanie.
7. Organizacja imprez kulturalnych, rekreacyjno-sportowych i turystycznych oraz wystaw.
Przy realizacji tych zadań ZZH współpracuje m.in. z: służbami ochrony zabytków (m.in. Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Kielcach), organizacjami społecznymi (m.in. Towarzystwem Przyjaciół Zabytków Techniki „Maleniec”, Stowarzyszeniem „W Dolinie Czarnej”), szkołami wyższymi (m.in. Politechniką Śląską w Katowicach), jednostkami samorządu terytorialnego, placówkami oświatowymi i szkołami, oraz innymi podmiotami, których celem jest ochrona kulturowego dziedzictwa regionu, jego promocja i edukacja.
Do czasu powstania ZZH w 2005 roku opiekę nad zabytkowym zespołem dawnego zakładu przemysłowego w Maleńcu sprawowali pracownicy i studenci Politechniki Śląskiej. Początki obecności tej uczelni w Maleńcu sięgają 1967 roku. Wtedy to dyrekcja Opoczyńskich Zakładów Przemysłu Terenowego, do których należała maleniecka fabryka, podjęła decyzję o zakończeniu w niej produkcji w łopat i gwoździ. Dnia 21 czerwca 1967 roku zakład w Maleńcu uznany został za zabytek techniki i wpisany do Rejestru Zabytków Województwa Kieleckiego pod pozycją nr 340. Prawną ochroną objęto układ hydroenergetyczny zakładu oraz zabudowania produkcyjne wraz z wyposażeniem.
Dawna maleniecka fabryka żelaza w 1968 roku odkryta została przez studentów Politechniki Śląskiej, Wydziału Metalurgicznego, wędrujących „Szlakiem starego hutnictwa" pod kierunkiem profesora Tadeusza Mazanka. Popadający w stopniową ruinę obiekt wywarł na nich niezapomniane wrażenie. Wtedy też część z nich podjęła zobowiązanie doprowadzenia malenieckiego zakładu do dawnej świetności. W grupie tej byli m.in. Teresa Bentkowska, Jan Cwajna, Sławomir Lis, Maria Kukuła i Stanisław Miśta. Latem 1970 roku podpisano wielostronne porozumienie pomiędzy ówczesnym właścicielem zakładu tj. Opoczyńskimi Zakładami Przemysłu Terenowego, Muzeum Techniki Naczelnej Organizacji Technicznej w Warszawie, Zarządem Głównym Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego, Wydziałem Metalurgii Politechniki Śląskiej w Katowicach oraz Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Kielcach. Na jego podstawie maleniecki zakład został przekazany w opiekę akademickiej społeczności Politechniki Śląskiej. Już w sierpniu tego samego roku do Maleńca przybyła pierwsza grupa studentów, którzy rozpoczęli prace nad rekonstrukcją i konserwacją malenieckiego zakładu. W ciągu kolejnych lat dzięki zaangażowaniu pracowników i studentów Politechniki Śląskiej zrekonstruowano, zakonserwowano i wyremontowano szereg urządzeń i maszyn, będących na wyposażeniu zakładu. W czasie organizowanych corocznie wakacyjnych obozów studenckich opracowano m.in. dokumentację inwentaryzacyjną zabytku, wykonano naprawę i rekonstrukcję ścian w hali walcowni i szpadlarni, zrekonstruowano stawidła, odbudowano mostki dojazdowe, a także odtworzono konstrukcję nośną przekładni zębatych w obydwu halach. Na przestrzeni wielu lat w działania te zaangażowanych było około 1300 studentów i 60 pracowników naukowo-dydaktycznych Politechniki Śląskiej.
Wielu zaplanowanych zadań nie udałoby się przeprowadzić, gdyby nie pomoc i wsparcie ze strony lokalnych władz samorządowych, organizacji społecznych i miejscowych przedsiębiorców. Byli wśród nich m.in. przedstawiciele i pracownicy Koneckich Zakładów Narzędzi Gospodarczych, Huty Katowice, Huty Ostrowiec oraz Zakładów POLMO w Końskich. W ostatnich latach dzięki pomocy ze strony Pani Jolanty Grochal-Prezes Centrum Opracowań Maleniec Sp.z.o.o., udało się przeprowadzić szereg niezbędnych działań, gwarantujących dalsze trwanie zabytku.